Vitamin B12

Vitamin B12 Testi Nedir?

B12 testi , kansızlık ya da beslenme bozukluklarına bağlı olarak gelişen semptomların varlığında özellikle makrositik aneminin araştırılması ve megaloblastic anemilerde görülen eksikliklerin denetlenmesinde sıklıkla bakılan kan testlerinden biridir.

Bu testte koldan alınan kan numunesi ile işlem yapılmaktadır ve test öncesinde genellikle 8- 10 saatlik bir açlık istenmektedir. B12 testi ile serumdaki (kanın sıvı kısmı) vitamin B12  konsantrasyonu ölçülmektedir. Genellikle aynı gün içerisinde sonuç alınan test sonuçları şu referans aralıklara göre değerlendirilmektedir:

Vitamin B12 Normal Değeri Nedir?

B12 Vitamini Eksikliği Hangi Durumlarda Görülür?

B12 vitamininin emilmesine yardımcı olan ve midede yapılan bir protein olan İntrensek faktör eksikliğinde, ince bağırsakta Crohn hastalığı, Çölyak hastalığı, Kistik fibrozis gibi vitamin emilim bozukluğuna sebep olan hastalıklarda, vegan ve vejeteryan beslenme ve de  beslenme bozukluklarında vitamin B12 düzeyi düşük olarak rastlanır.

Vitamin B12 Yüksekliğine Rastlanılan Durumular Nelerdir?

Kronik böbrek yetmezliği, karaciğer hastalıkları, proteinden açısından düzensiz beslenme şekli, konjenital kalp yetmezliği, diyabet, lökositoz, polistemia vera hastalığı gibi durumlarda yüksek vitamin B12 seviyesine rastlanabilir.

B12 Vitamini Eksikliği Nedir?

B12 vitamini;

• Merkezi sinir sistemini korur ve işleyişini destekler
• Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda görevlidir
• Bağışıklık sistemini güçlendirir
• Protein metabolizmasında görev alır
• Kemik iliğinde hücre yapımında görevlidir.
• DNA sentezinde rol oynayan bir besindir. DNA sentezini; sentezde gerekli olan folik asidin hücre bölünmesi ve çoğalmasını desteklemesi için kullanılmasını sağlayarak gerçekleştirmektedir.

Beslenme yoluyla aldığımız B12 vitamininin insanlar için ana kaynağı hayvansal gıdalardır. Bu sebeple beslenme bozukluklarında ve özellikle ağır vegan-vejeteryan beslenen kimselerde takibi çok önemlidir.

B12 Vitamini Eksikliği: Nörolojik ve Hematolojik Bozukluklar üzerine bir çalışmaya göre;

İnsan vücudunda kalın bağırsaklardaki bakteriler tarafından az miktarda üretilen B12 vitaminini, vücut tarafından emilmesi gereken ince bağırsağa ulaşamadan dışkı yoluyla dışarı atıldığından, hayvansal proteinlerden alınması gereken temel bir mikro besindir.

Vücuda alımı sağlanan B12 vitamini karmaşık bir emilim ve asimilasyon (özümleme) sürecinden geçmektedir.

B12 vitamini, hücresel işlev için önemlidir ve eksikliği 65 yaşından büyük olan hastaların %15’ini etkilemektedir.

Bununla birlikte bu durum hematolojik (kan ile ilgili) ve nörolojik bozukluklara yol açmaktadır.

Düşük B12 vitamini seviyeleri ayrıca koroner arter hastalığı (koroner atardamarların çeşitli nedenlerle tıkanması ve kalp dokularının dolaşımının aksamaya uğraması) için de bağımsız bir risk faktörü oluşturabilmektedir.

Diğer bir yandan yüksek seviyelerde seyreden B12 ise; enfeksiyon ile ilişkilendirilmektedir ve kritik durumdaki hastalar için riskli bir tabloyu temsil eder.

B12 vitamini eksikliğinin tedavisi basit olsa da ömür boyu sürebilmektedir. (Romain, M., Sviri, S., -2016)

B12 Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Yeterli miktarda B12 vitamini alınamaması durumunda birtakım semptomlar ortaya çıkmakla birlikte eksiklik şiddetlendiğinde bu semptomlar günden güne artış gösterebilmektedir. B12 vitamini eksikliği belirtileri genel olarak şu şekildedir:

• Halsizlik,yorgunluk,iştahsızlık, kilo kaybı, kabızlık
• Demans (Bunama), kafa karışıklığı, ellerde ve ayaklarda uyuşma, zayıf hafıza, denge sorunları
• Depresyon
• Ağız ve dilde ağrı
• Megaloblastik anemi

Bebeklerde meydan gelen B12 eksikliği belirtileri ise şu şekildedir;

• Fiziksel aktivite bozukluğu
• Megaloblastik anemi
• Gelişme bozukluğu

B12 eksikliği sinir sisteminde hasara sebep olan önemli bir tablodur ve herhangi bir şüphe ile karşılaşıldığında gerekli kan testinin uygulanması önem arz etmektedir. B12 eksikliği ve folik asit eksikliği sonucunda megaloblastik anemi gelişebilmektedir. Bunun sonucunda yüksek oranda folik asit asit alımı, megaloblastik anemiyi düzeltebilir fakat B12 eksikliğinin neden olduğu sinir sistemi hasarını düzeltemez. Bu nedenle günlük önerilen miktarın üzerinde folik asit kullanımı da sağlıksızdır.

B12 Vitamini Yetersizliğinde Riski Altındaki Gruplar

• Pernisiyöz anemisi olan kişiler: Pernisiyöz anemi midede paryetal hücrelere saldırarak emilim bozukluklarına sebebiyet verebilir.
• Yaşlılık
• Aile öyküsünde B12 eksikliği bulunan kişiler
• HIV
• Bazı ilaçların kullanımı
• Crohn hastalığı
• Otoimmün hastalıklara sahip bireyler
• Vejetaryenlik ve veganlık: B12 içeren hayvansal gıdalardan sürekli olarak eksik beslenme sonucunda B12 vitamini eksikliği meydana gelmektedir.
• Gastrointestinal bozukluklar ve gastrointestinal cerrahi geçirmiş kişiler: Mide ve ince bağırsakta rahatsızlıkları bulunan kişileri vücudu B12 vitamini engelleyebilmektedir.

 B12 Vitamini Görevleri Nelerdir?

• DNA oluşumunu sağlar
• Yeni hücre üretilmesini sağlar
• Karbonhidratları glikoza çevirerek metabolizmaya destek olur
• Dolaylı yollardan vücuda enerji sağlar
• Merkezi sinir sistemini korur
• Cilt, saç ve tırnak sağlığına katkıda bulunur
• Göğüs , prostat ve akciğer kanserlerine karşı koruma sağlar
• Kansızlığı önler
• Kemik sağlığını korur
• Kalp damar sağlığına katkı sağlar
• Sindirim sistemini destekler

Vejetaryen Diyetleri ve B12 Vitamini: Gebelik Sürecinde B12 Yönetimi

Neredeyse yalnızca hayvansal gıdalarda bulunan B12 vitamini, vegan veya vejataryen diyetini takip edenler için potansiyel bir endişe kaynağıdır. Veganlar ve hayvansal gıdaların tüketimini önemli ölçüde sınırlayan herkesi B12 vitamini takviyelerine ya da B12 vitamini takviyeli besinlere ihtiyaç duyar. B12 vitamini eksikliğinin birkaç aşaması bulunmakla birlikte bir kişide anemi olmasa dahi ortaya çıkabilmektedir. (Anemiye sebep olmasa da B12 vitamini eksikliği bulunabilmektedir.) Vegan ve vejetaryen bir diyete sahip olan herkesin, meydana gelebilecek bir sorunu belirlemek adına B12 vitamini düzeylerinin düzenli olarak değerlendirmesi gerekmektedir. (Zeuschner, C.L., Hokin, B.D., -2013)

B12 vitamini düzeylerini kontrol etmek için kullanılan en yararlı süreç; serum B12 düzeyini test etme, diyet öyküsü alma, homosistein, holotranskobalamin II veya metilmalonik asit serum düzeylerini test etme kombinasyonudur. Gebelik sürecinden geçen vegan ve vejetaryen kadınlar, gelişmekte olan bebeklerine yetecek oranda B12 vitamini almalıdır. B12 vitamini emilimi düzgün olan kişilerde; küçük miktarlarda ve sık (günlük) olarak yapılan dozlar, kas içi enjeksiyonlar ve seyrek yüksek dozlardan daha etkili görünmektedir. Bunun dışında B12 vitamini içeren geniş bir ürün yelpazesinin, özellikle vejetaryenler tarafından tüketilen, takviye edilmesi yararlı olacaktır. (Zeuschner, C.L., Hokin, B.D., -2013)

B12 vitamini emilim süreci şu şekilde olmakatadır:

B12 vitamini mideye girdikten sonra glikoprotein olan haptocorrine (transcobalamin I) bağlanmaktadır. Haptocorrine bağlanan B12 vitamini duodenuma (ince bağırsağın en geniş ve en kısa olan ilk kısmı) geçerek pankreatik enzimlerce sindirilir ve sonrasında ince bağırsağın daha az asidik ortamına ilerleyerek intrinsik faktöre bağlanır.

B12 vitamini ince bağırsağın illeum kısmından emilmekte ve emilebilmesi için pariyetal hücrelerden salgılanan intrinsik faktöre ihtiyaç duymaktadır. İntrinsik faktör, gastrik pariyetal hücrelerden salınan bir glikoproteindir ve B12 emilimi için oldukça mühimdir.

İlleuma geçen karışım burada hücre içerisine alınır ve hücre içerisinde bir kez daha ayrışarak başka bir proteine (transcobalamin II) bağlanır, bundan sonra ise karaciğer, kemik iliği ve diğer hücreler tarafından transfer edilmektedir.

B12 vitamininin büyük bir kısmı karaciğerde depo edilmekte ve uzun süreli kompanse sağlamaktadır. Ayrıca; dolaşımda B12 vitaminin büyük bir kısmı taşıyıcı proteinlere (transcobalamin I, II) bağlı bir şekildedir.

Bu makale tıbbi tavsiye olarak yorumlanmamalıdır. Sağlıklı yaşam rutininizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce lütfen doktorunuzla görüşün.

Kaynakça

Romain, M., Sviri, S., Linton, D.M., Stav, I., & van Heerden, P.V. (2016). The role of Vitamin B12 in the critically ill–a review. Anaesthesia and intensive care, 44(4), 447-52.

Zeuschner, C.L., Hokin, B.D., Marsh, K.A., Saunders, A.V., Reid, M.A., & Ramsay, M.R. (2013). Vitamin B₁₂ and vegetarian diets. The Medical journal of Australia, 199(S4), S27-32.