Tam idrar tahlili (TİT) sizin de düşündüğünüz gibi, idrarı test etmek, fiziksel, kimyasal ve hücresel özelliklerini incelemek için laboratuvarlarda yapılan bir testtir.
İdrar yolu enfeksiyonları, diyabet vakaları, çeşitli böbrek patolojilerinin tanısını koymakta, böbrek taşının işaret edilen durumlarda, idrarda gelen kanın nedenini, idrarın görünümünde ve kokusunda bir değişiklik olduğunda ve rutin check up gibi sağlık taramalarında idrar numunesinden tahlil yapılabilir.
Ayrıca gebelik için de ayrı bir idrar testi uygulanıp gebelik tanısı konulabilir.
Mesane ilgili ameliyatlarınızda doktorunuz size önceden idrar tahlili yaptırabilir. Ayrıca tam idrar tahliliyle, idrarınızda bulunan bakteri, mikroorganizmalar, alyuvar, akyuvar gibi maddeler de incelenir.
Tam İdrar Tahlilinde Nelere Bakılır?
Yazı İçeriği
İdrarınızın fiziksel özelliklerinde şunlara dikkat edilir;
Görünüm: İdrarın normal rengi sarının her tonudur. Bazı durumlarda koyu sarı görülebilir, bu durum gün içerisinde az su tüketmekten olabilmektedir. Bazı durumlarda ise açık sarı, buda gün içerisinde çok sıvı tüketmektendir. Günde normal sıvı seviyesinde (ortalama 2 lt) kalarak bu rengi dengeleyebiliriz.
Miktar: Gün içerisinde 4-8 defa idrara çıkmak normal bir durumdur. İdrar miktarının normal seviyenin altına düşmesine oligüri, normal seviyenin üstüne çıkmasına anüri ismi verilir.
Koku: Yeterli miktarda sıvı tüketmediğiniz zaman idrarınızın kokusunun değiştiğini ve yoğun bir koku geldiğini görürsünüz. Bu durumda sıvı tükettiğiniz zaman bu koku düzelebilir ama yine de doktora görünülmelidir. Ayrıca bazı enfeksiyonlar, alınan bazı ilaçlar idrarda koku değişikliğine sebep olabilir.
Ph: İdrarımız asidik bir maddedir. Ph’ı 6 değerindedir. Ama 4.5 ve 8 değerlerinde görüldüğü zamanlar olabilir.
Dansite: idrar dansitesi, idrarın yoğunluğu anlamına gelir. İdrarımızın yoğunluğu normalde 1.002-1020 arasında seyreder.
Ozmolarite: Ozmolarite idrardaki partiküllerin sayısına bağlıdır. Ozmolaritenin normal değeri 300-1000 mOsm/kg olarak kabul edilir.
İdrarınızın Kimyasal Özelliklerinde Şunlara Dikkat Edilir;
Glikoz: Normal de idrar da glikoz bulunmaz. Ama şeker değeri normalin üstüne çıktığı zaman idrara glikoz karışabilir. Önemli bir veridir. İleri tetkiklerle hasta kontrol edilmelidir.
Protein: İdrar da bazı zamanlar protein miktarı hafif yüksek olabilir. Ama sürekli protein değeri normalin üstündeyse bu bir böbrek rahatsızlığının belirtisi olabilir. İdrarda normal seviyeden fazla protein görülmesine proteinüri denilir.
Bilirubin: Bilirubin karaciğerde bulunan ve sarımsı bir maddedir. normal şartlarda sindirim sırasında bilirubin dışarı atılır ama karaciğerde oluşan anormal durumda kana veya idrara karışabilir. İdrarda görüldüğü zaman sarılık hastalığına işaret edebilir.
Ürobilinojen: Bilirubinin yan ürünüdür ve renksizdir. Ürobilinojen vücutta emilir ve geri kalan kısmı dolaşıma katılarak, vücuttan ayrılır. Normal değerin çok üstüne çıktığı zaman karaciğer hastalıklarına işaret edebilir.
Keton: Keton, yağ asitlerinin parçalanması ile oluşan maddedir. Normalde vücudun enerji ihtiyacı glikoz ile karşılanır ama glikoz seviyesi normalin altında ise yağ asitlerinin parçalanması ile oluşan ketonlar devreye girer. Eğer şeker hastalığın varsa ve kontrol altına alınmadıysa idrarınızda keton görülebilir. Sürekli kısa sürede idrara çıkma ihtiyacı duyuyorsanız, bu idrarınızda ketona işaret edebilir.
Nitrit: Nitrojen atıklarının yan ürünüdür. İdrarda bulunması durumuna nitritüri denir. İdrarda nitrit görülmesi kişide bol bakterinin olduğunu gösterir, bu da idrar yolu enfeksiyonlarına işaret eder.
İdrarınızın Sediment Özelliklerinde Şunlara Dikkat Edilir;
İdrar sedimentinin incelenmesi mikroskop altında yapılmaktadır.
Bir santrifüj tüpüne idrar numunesinden biraz dökülür ve santrifüj sonunda tüpün dibine çöken ve idrardaki hücrelerin bulunduğu kısım lama aktarılarak mikroskop altında incelenir. Bu mikroskobik hücreler aşağıdaki gibidir.
Şekilli elemanlar:
Eritrositler: İdrarda eritrositin görülmesi idrara kanın karıştığını işaret eder. İdrarda eritrositin normal değeri 0-3 aralığı normal kabul edilir. Bu seviyenin üstünde bir değer görülmesi hematüri olarak adlandırılır.
İdrarda eritrosit görülmesi idrar yolu enfeksiyonu, idrar yollarında taş hastalığı, renal kistler, prostat büyümesi gibi sorunları işaret edebileceğinden mutlaka ileri tetkiklere başvurulmalıdır
Lökositler: Beyaz kan hücreleri olarak bilinen akyuvarlardır, bağışıklılıkta rol oynayan hastalıklara karşı koruyan hücrelerdir. İdrarda düşük miktarda bulunduğunda normal görünür ama idrarda yüksek olduğunda idrar yolunda bir enfeksiyona karşı savaştığını gösterir. Yüksek miktarda ve sürekli görülürse buna piyüri denir.
Epitel hücreleri: Vücutta belli yapıların yüzeyini kaplayarak, koruyucu bir yüzey oluşturarak görev yapan bir hücredir. Vücuda zararlı mikroorganizmaların ve bakterilerin girmesini önler. İdrar yolunda da bu epitel hücrelere çok rastlanır. Yani idrarda epitel hücrenin görülmesinde bir anormallik yoktur.
Silenderler: Silindir şeklinde, protein yapılı bir elemandır. Normalde idrarda görülmez. İdrarda görülmesine silendirüri denmektedir. İdrarda görüldüğünde böbrek iltihabının ya da taşının varlığına işaret edebilir.
Kristaller: İdrarda birçok çözünmüş madde bulunur. Bu çözünmüş maddeler, maddelerin yoğunluğu arttığında veya ph değerinin değişmesi durumunda kristalleri oluşturabilir. Bu durumda idrarda kristallerin görülmesine kristallüri denir.
Bakteri: Escherichia coli türündeki bağırsak bakterilerinin idrar da bulunması durumudur. İdrarda görülen bakteriler genellikle idrar yolu enfeksiyonuna neden olurlar. İdrarda bakterinin görülmesine bakteriüri denir. İdrarda bakteri görülmesi durumlarında ileri bir tetkik olarak idrar kültürü ve antibiyogram istenebilir.
Hangi Tip İdrar Örneği Kullanılmalıdır?
Test edilecek idrarın, günün ilk saatlerinde verilmesi tercih edilse de günün herhangi bir saatinde de alınabilir. Test edilecek idrar hemen laboratuarlara teslim edilerek yapılmalıdır. Hemen yapmak mümkün değilse, oda ısısında 2 saat, buzdolabında ise 4 saat bekletilmelidir. Aksi durumda test sonuçları yanlış çıkabilir veya tanısı konulan hastalığın fark edilmemesine yol açar.
İdrar Hangi Kaba, Nasıl Konmalıdır?
Tam idrar analizi için numune idrarın saklanacağı kap temiz olmalı (tercihen laboratuvardan alınan kap) ve sıkıca kapatılmalıdır. Sağlık çalışanlarının bulaşıcı hastalıkların varlığı durumunda korunması için kaplarda sızdırma olmamalıdır. Üzerinde hastanın bilgilerinin bulunduğu (adı, soyadı, kullandığı ilaçlar gibi) etiket bulunmalıdır. Böylece idrarların karışmaması sağlanmış olur.
İdrar örneği nasıl incelenir?
3 aşamadan oluşur;
√ Makroskobik inceleme,
√ Kimyasal inceleme,
√ Mikroskobik inceleme
Makroskobik muayene görünümün incelenmesidir. Kimyasal inceleme, idrarın içeriği incelenir. Mikroskobik inceleme ise, idrardaki hücre tiplerini ve bazı bileşenleri tanımlayıp, sayar.
Göz ile: idrar berrak mı, yoksa bulanık mı gözle değerlendirilir. Normal idrarın berrak olması beklenir. Bulanık idrarda, idrar yol enfeksiyonun olduğuna işaret edebilir ancak kullanılan bazı ilaçlar ve epitel hücrelerinin de idrar da bulanıklık oluşturabileceği normal durumlar olabilir. Göz ile idrarın rengi de kontrol edilir. Normal idrar rengi açık sarıdır.
Strip: strip yöntemi içinde idrar stripleri ile yapılır. Bu idrar striplerinin üzerinde ortalama 10 tane renk bulunur. Bu stripler idrar numunesinin içine sokularak bütün renkler ıslatılır. Renklerin yanında parametreler var (bilirubin, keton, eritrosit vs.). bir dakika bekletildikten sonra renklerin durumuna göre yanındaki parametreler pozitif veya negatif olarak hastanın bilgileri doldurulur.
Mikroskopi: bu yöntem el işlerinin ortadan kalkması, idrar analizinin incelenmesini daha kolaylaştıran bir yöntemdir. Kısa sürede doğru bilgiler elde edilir. Mikroskobik inceleme, renal hastalıkların tanı ve tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
Otoanalizör: albumin, bilirubin, glukoz, asit gibi parametrelerinin analizi yapılabilmektedir.
Kültür: idrar kültürü, idrarın içinde yer alan ya da enfeksiyona sebep olacak mikroorganizmaların, bakterilerin tespit edilmesinde kullanılır. Normal şartlarda idrar sterildir. Bu durum idrarda bir sorun olmadığı anlamına gelir.
Tam idrar tahlilinde kısaltmalar ne anlama gelir?
Sg: Dansite (yoğunluk)
Ph: idrarın asit, baz düzeyini gösterir
LEU: lökosit
NIT: nitrit
PRO: protein
GLU: glikoz
KET: keton
BIL: bilirubin
ERY: eritrosit
İdrar Ve İdrar Yolları İle İlgili Hastalıklar Nelerdir?
İdrar yolu enfeksiyonu (iye):
İdrar yolu enfeksiyonu, idrar yollarında görülen iltihap durumudur. Üst idrar ve alt idrar yollarında görülebilir. Çoğunlukla üst idrar yollarında oluşan enfeksiyon olarak karşımız çıkar. İdrar yolu enfeksiyonu genellikle bakterilerin sebep olduğu enfeksiyon türüdür. Eğer bu enfeksiyon durumu çok ilerlemediyse bunu günde en az 2 litre su tüketerek azaltabilirsiz. Böylece sürekli su tüketilerek mikroorganizma ve bakterileri mesaneden en kısa sürede atmış olursunuz. Zamanında müdahale ile idrar yolu enfeksiyonun ilerlememesini ve kalıcı bir hasar bırakmamasını sağlarsınız.
Belirtileri; sık idrara çıkma, idrar sırasında yanma ve ağrı, idrarı tutamama, idrarda kan, karının alt tarafında oluşan ağrı, idrarda rahatsız edici koku, bulantı, kusma.
Üretrit
Üretranın (mesanenin dışarıya bağlanmasını sağlayan boru) iltihabıdır.
Belirtileri; kaşıntı sıkça görülen belirtilerdendir.
Sistit
idrar torbasında enfeksiyon oluşmasıdır.
Belirtileri; idrar yaparken yanma ve ağrı, ateş, kusma, bulantı, idrarın bulanık ve kötü kokması, sık idrara çıkma.
Piyolonefrit
Böbreklerin enfeksiyonlu olması durumudur. İdrar yollarındaki anormal bir durumdan dolayı idrarın böbreklere kaçması ile oluşabilir.
Belirtileri; böğür ağrısı-karın ağrısı, ateş, üşüme, idrar yaparken sızlama-ağrı.
Üreter Taşı
idrarı mesaneye taşıyan kanala üreter ismi verilir, burada görülen küçük taşlara ise üreter taşı denir. Taşın bulunduğu kısım dar değilse kendiliğinden düşebilir. Ama düşmesini sağlayan engeller varsa taş kırma yöntemi ile vücuttan dışarı atılabilir.
Belirtileri; sık idrara çıkma, bulantı-kusma, idrar sırasında kanama hastalığın teşhisinde önemli etkidir.
Üretra Taşı
Mesanede veya böbrekte oluşan taşların üretrayı tıkaması ile oluşan durumdur. Üretrada oluşan darlık, yabancı cisimler, anatomik bozukluk gibi durumlarda üretra taşı ortaya çıkabilir.
Böbrek Patolojileri
Kronik Böbrek Hastalığı
En sık rastlanan böbrek rahatsızlığıdır. Böbrekte uzun süre görülen rahatsızlıktan dolayı ve doku hasarıyla birlikte böbrek fonksiyonların aksaması ve böbreğin kalıcı gerilemesi sonucunda bu hastalık görülür. Oluşmasındaki en sık nedenleri ise; hipertansiyon ve diyabet rahatsızlıklarıdır.
Böbreğin tahribata uğramsı ile bazı fonksiyonlarını kaybeder ve yeterli idrar üretemeyerek Zaralı maddelerin vücut dışına atılamamasına neden olur.
Akut Böbrek Yetmezliği
Kimyasalların, bazı ilaçların, bazı hastalıların ve fiziksel travma gibi etkenlerin böbrek dokusuna hasar vermesi sonucu, böbrekler bazı fonksiyonları yerine getiremez ve bu durumda akut böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Hastalığa sebep olan etkenin ortadan kaldırılması ile akut böbrek yetmezliği ortadan kalkabilir. Tedavi edilmediği zaman kronik böbrek hastalığına dönüşür.
Böbrek yetmezliğinin belirtileri; idrarda azalma, bazı vücut bölgelerinde ödem oluşumu, nefes darlığı, göğüs ağrısı, bulantı-kusma, kalp ritminde bozukluk, yorgunluk, koma.
Böbrek Taşı
Vücudumuzda 2 adet olan böbrekler, vücudumuzdaki atık maddelerin vücuttan atılmasında yani boşaltımdan sorumlu organdır. Kanın temizlenmesi sırasında mineral ve tuzlardan oluşan sert maddeler zamanla böbrek taşını oluştururlar. Tek böbrekte görülebileceği gibi iki böbrekte de taş görülebilir.
Belirtileri; böbrek taşları idrar yoluna girdikleri zaman belirti vermeye başlarlar. Böbrek taşları düşürülmeye başlandığı vakit üreterde tıkanıklık oluşacağından şiddetli ağrı görülür. Ama bazı küçük böbrek taşları ağrısız bir şekilde idrarla atılabilir.
Görülen şiddetli ağrı böbrek bölgesinde, sırtta, kaburgalarda, alt karın ve kasıklarda da devam eder. Ağrının süresi dalgalı bir şekilde ve ağrının yoğunluğu da değişiklik göstermektedir.
İdrarın renginde değişiklik- kötü koku, sürekli idrara çıkma, bulantı-kusma, idrar yaparken yanma gibi belirtiler de gösterir.
Böbrek taşları bazen idrar yollarını tıkayıp, idrarın atılmasına engel olabilir. Bu durumda ise böbrekler fonksiyonunu kaybeder ve ilerleyen zamanlarda iki böbrekte de böbrek yetmezliği görülebilmektedir.
Böbrek taşının nedenleri
- Gün içerisinde yeterli sıvı tüketmemekle idrardaki taşa neden olan maddeler yoğunlaşır ve bu da idrarın asidik hale geçmesine neden olur. Bu durumda da böbrek taşı görülebilir.
- Erkeklerde kadınlara göre daha çok rastlanır. (cinsiyet)
- Ailede daha önce herhangi bir bireyde idrar taşı olması gelecek nesillerinde de oluşmasına neden olabilir. (genetik)
- Bir kere böbrek taşı görülen bir insanda, daha sonra bu durumla tekrar karşılaşabilir.
- Beslenme böbrek taşı oluşumunda etkili olabilmektedir. Örneğin; protein, sodyum, şekeri yüksek besinlerin tüketilmesi böbrek taşına öncül olabilirler.
- Sindirim sistemi ile ilgili ameliyat geçiren insanlar risk altındadırlar.
- Kilolu ve obez insanlarda görülebilir.
- Başka bir böbrek rahatsızlığı olan kişilerde, böbrek taşına da rastlanabilme oranı yüksektir.
- Tek böbrekle yaşayan bireylerde böbrek taşı görülebilir.
- Vücuttaki sıvı düzeyini etkileyen ilaçlar ve bazı antibiyotikler böbrek taşına neden olabilir.
- İdrar yolu enfeksiyonlarına çok rastlanan bireylerde risk altındadırlar.
Polikistik Böbrek Hastalığı
Genetik olan, böbrek gelişiminden sorumlu bazı genlerin mutasyona uğraması ile böbrekler kistik yapılar şeklinde gelişim gösterebilir. Bu kistik oluşumların gelişimi ile böbrekler fonksiyonlarında aksama durumuna polikistik böbrek hastalığı denir.
Belirtileri; karın ağrısı, karında şişlik, ateş, terleme, bulantı-kusma, idrar yaparken yanma hissi
Glomerülonefrit
Glomerüllerin (böbrek kılcal damarları) iltihaplanması durumudur.
Bu makale tıbbi tavsiye olarak yorumlanmamalıdır. Sağlıklı yaşam rutininizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce lütfen doktorunuzla görüşün.
