Kemik İliği Aspirasyonu ve Biyopsisi

Kemik İliği Nedir?

Medulla ossea yani kemik iliği vücutta özellikle büyük kemiklerin içinde bulunur. Vücudun savunma mekanizması olan bağışıklık sisteminin elemanlarının, yeni kan hücrelerinin ve kök hücrelerinin çoğunun üretilmesinden sorumludur.

Bu bağışıklık sistemi elemanları; trombosit ve akyuvarlardır. Kemik iliği aynı zamanda kandaki en önemli eritrosit yani alyuvarın da üretilmesini üstlenmektedir. Dolayısıyla kemik iliği son derece hayati öneme sahiptir.

Kemik İliği Çeşitleri Nelerdir?

Kemik iliği iki çeşittir.

Sarı ilik 

Akyuvarlar sarı ilikte üretilir. Ayrıca bol miktarda yağ hücresi içerir. Özellikle büyük kemiklerin iç orta kısmında bulunur.

Kırmızı ilik

Myeloid ilik de denir, alyuvarlar, trombositler ve  bazı akyuvarlar kırmızı ilikte üretilir. Süngerimsi kemik dokusunda bulunur. Süngerimsi kemik dokusu özellikle göğüs kemiği, kafatası, kaburga, omurga ve kürek kemikleri gibi yassı kemiklerde ve femur gibi uzun kemiklerde bulunur.

Akyuvarlar sarı ilikte üretilirken alyuvarlar, trombositler ve yine bir miktar akyuvar kırmızı ilikte üretilir.

Kemik iliğinde bol miktarda kılcal damar vardır. Genel olarak yapısı ve görevleri hakkında bunları söyleyebiliriz.

Kemik İliği Hastalıkları Ve Belirtileri Nelerdir?

Kemik iliği hastalıkları ciddiye alınması gereken hastalıklardır.

En bilinen kemik iliği hastalıkları

√ Akut myeloblastik lösemi

√ Primer Amiloidoz

√ Aplastik Anemi

√ Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri

√ Akut Lenfoblastik Lösemi

√ Hodgkin Lenfoma

√ Non-Hodgkin Lenfoma

√ Myelodisplastik Sendrom

√ Multiple Myeloma

√ Kronik Myelositik Lösemi

√ Kronik Lenfositik Lösemi

√ Hemoglabinopatiler

√ Orak Hücreli Anemidir.

Kemik iliği hastalıkları hayati tehlikenin bir sinyalidir. Bu nedenle titizlikle araştırılması gerekir ve erken tanı, her hastalıkta olduğu gibi kemik iliği hastalıklarında da hayat kurtarıcı bir önlemdir.

Kemik İliği Hastalıkları Belirtileri

Kemik iliği hastalıkları belirtileri her hastada aynı seyirde olmamakla birlikte incelenmesi faydalıdır. Bu belirtiler; halsizlik, nefes darlığı, çabuk yorulma ve hareketliliğe olan toleransın düşmesi, ateş, kemik ağrıları, nedeni bilinmeyen kanamalar olarak sayılabilir.

Daha özel olarak; diyare, ani kilo kaybı, gastrointestinal rahatsızlıklar, lokal ağrılar, sebepsiz terlemeler, kaşıntı gibi hastalığa göre değişen bulgular olabilmektedir.

Kemik iliği hastalıkları tanı yöntemi ve süreci

Kemik iliği hastalıklarının tespiti kemik iliği aspirasyonu ya da biyopsisi olarak adlandırdığımız tanı yöntemleridir. Bu tetkikler sonucu kemik iliğinden örnek alınarak kan hücrelerinin durumu hakkında büyük oranda bilgi sahibi olunmaktadır.

Tanı koymanın yanı sıra, kemik iliği hastalığının evresini saptamak, başlanılan tedavinin işleyişini gözlemlemek için kemik iliği aspirasyonu yöntemine başvurulmaktadır.

Kemik İliği Aspirasyonu ya da Biyopsisi Neden Yapılır?

Anemi, kemik iliği yetmezlikleri ya da aşırı üretilmesi, kemik iliği kanserleri gibi hastalıklardan şüphelenildiğinde, doktor tarafından bu test istenebilir. Bu yöntemle kesine yakın doğru sonuçlar alınabilmektedir.

Kemik İliği Aspirasyonu Nasıl Yapılır?

Bu yöntem her ne kadar travmatik ve trajik olarak görülse de çok hızlı ve basit bir işlemdir. Aynı zamanda gelen sonuçlar %100’e yakın oranda doğru çıkmaktadır.

Kemik iliği aspirasyonu öncesi hastanın herhangi bir hazırlık yapmasına gerek yoktur. Burada önemli olan hastanın anestetiklere olan bir alerjisinin olup olmadığıdır. Muhakkak bu konuda bilgi sahibi olunması gerekir.

Kemik iliği aspirasyonu için vücutta belirli bir kaç nokta vardır ve bu noktalar tercih edilmektedir. Bu işlem iliak kemiğin ön veya arka çıkıntısından ya da sternum yani göğüs kafesinden alınmaktadır. Bebeklerde ise uyluk olarak bilinen femur kemiğinden örnek alınır. Ancak yetişkinler için tercih edilen en güvenli bölge iliactır.

Kemik İliği Aspirasyonu Hangi Durumlarda İstenir?

Kemik iliği aspirasyonu;

Lösemi(akut veya kronik)

Aplastik anemi

Multipl myelom

Trombositopeni, anemi veya nötropeni

Miyelofibroz ve trombositemi

gibi durumlarda doktor tarafından izlem için istenebilir.

 Kemik İliği Aspirasyonu Sonrası Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Postoperatif dönemde yani cerrahi işlem sonrasında ciddi bir sorun beklemiyoruz. Ancak çok ender olarak kanamalar, lokal ağrılar görülebilir. Eğer ki kanama bandajı ıslatacak kadar çok olursa ya da tampon uygulaması ile durdurulamazsa muhakkak cerraha başvurulması gerekir. Hafif kanamalar için endişelenmenize gerek yoktur, normal kabul edilmektedir.

Bu işlem için lokal anestezi yapılmaktadır ancak eğer genel anestezi yapıldıysa tamamen bilinciniz açılana kadar müşahede odasında bekletilmeniz olasıdır.

Tamamen iyileşene kadar bölgeyi su ile temastan korumak gerekir. İşlemin ardından bir gün sonra yara yeri incelenerek pansuman yapılır ve bölge kapatılmasına tekrar gerek kalmaz.

Kemik iliği aspirasyonu tetkik sonuçları 5 ila 10 gün arasında belli olmaktadır. Tetkik sonucu değerlendirilmesi hematolog ya da patolog tarafından yapılır.

Aspirasyon Sonrası Tedavi Nasıl Yapılmalıdır?

Hastalığın teşhisi sonrası hastalığınıza göre uygulanacak tedavi planı farklıdır. Ancak genel olarak kemik iliği hastalıklarının tedavisi kemoterapi, radyoterapi ya da immünoterapi olabilir. Kemik iliği doğrudan vücudun bağışıklık sistemi ile ilgili olduğundan tedavilerde bağışıklık sistemini güçlendirmeye yöneliktir.

Kemik İliği Biyopsisi Neden Yapılır?

Biyopsi, aspirasyon sonrası yapılır. Arka iliak kemiğin kanadından yapılmaktadır. Kemik iliği aspirasyonun aksine biyopsi için alınan örnek kemik doku ile birlikte alınır. Örnek özel boyalar ile mikroskopta incelenir ve sonuç buna göre olur. Biyopsi için genelde tam uyutma yani genel anestezi tercih edilebilir.

Burada immünfenotiplemeye de değinmekte fayda var. Kemik iliği durum tespitinde immünofenotipleme de büyük etkiye sahiptir. İmmünfenotipleme en hassas inceleme yöntemidir. İmmünfenotipleme özel cihazlar ile yapılmaktadır.

İmmünfenotipleme, sitogenetik inceleme de de son yıllarda kemik iliği, kan hücrelerinin tespitinde kullanılmaktadır.

Kemik İliği Normal Değerleri Nelerdir?

Kemik iliği  vücut ağırlığının %4’ünü oluşturmaktadır. Yetişkin bir insanda yaklaşık 2.6 kg kemik iliği olması normaldir.

Kemik iliği, yetişkinler için normal değerler kırmızı ilik/sarı ilik oranı %40 ile %60 arasındadır. Bunun dışında kan hücrelerinin normal değerleri aşağıda belirtilmiştir.

Kemik iliği hastalıklarının önceden tespiti tedavi süreci için büyük başarı yakalamayı sağlar. Bu nedenle yukarıda bahsi geçen belirtileri gözlediğinizde bir uzmana danışmanızda çok fayda olacaktır. Özellikle bazı hastalıkların tedavisinde tanı koymak için kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi, sizi doğru sonuca yönlendirecektir. Bu işlem fazla acılı ve ağrılı değildir. Kısa sürede yapılır ve toparlanma süreci de hızlıdır. Bu nedenle güvenle tercih edilebilir. Siz de sağlığınız için gerekli tetkikleri düzenli olarak yaptırmalı ve ertelememelisiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Aspirasyon sırasında ağrı olur mu?

Aspirasyon sırasında bölge lokal uyuşturucularla hissizleştirildiği için herhangi bir ağrı hissedilmez. Sonrasında çok hafif ağrı olması olağan kabul edilmektedir.

Aspirasyon ya da biyopsi bir risk teşkil eder mi?

Genel bir rahatsızlık duyulabilir ancak bir risk söz konusu değildir. Ancak her invaziv girişte olduğu gibi aspirasyon ya da biyopside de ağrı, kızarıklık, şişlik gibi durumlar görülebilmektedir. Bu durum eğer uzun süre geçmezse bir doktora danışmakta kesinlikle fayda vardır.

Alınan örnek nasıl değerlendirilir?

Alınan örnek laboratuvarlarda mikroskopla ya da özel cihazlarla uzmanlar tarafından incelenir. Sonuçlar kesine yakındır. Yani yanılma payı çok düşük ihtimal olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu Testi Ne Zaman İstenir?

Eğer hastanın net bir nedeni olmadan kan hücresi üretimini etkileyebilen bir hastalığı ya da kanseri bulunuyorsa, özellikle de bağışıklık sistemi baskılanmış ise doktorlar, nedeni bilinmeyen ateşli durumu araştırmak için bu testi isteyebilmektedir.